Fosas invisibles para a Xustiza

Os familiares dos desaparecidos na ditadura debátense entre a decepción e o escepticismo ante a falta de resposta xudicial.

Un ano despois de que o xuíz Baltasar Garzón remitise aos xulgados territoriais a investigación sobre os crimes do franquismo, os familiares dos desaparecidos na Guerra Civil e a ditadura debátense entre a decepción e o escepticismo ante a falta de resposta dos tribunais.

O 18 de novembro do 2008 o maxistrado inhibiuse e trasladou as denuncias dos familiares das vítimas a Xulgados de Instrución de toda España, que polo xeral arquivaron ou ignorado o asunto.
Pasado un ano, é Garzón quen está a ser investigado no Tribunal Supremo por posible prevaricación por declararse competente para esta causa, mentres que se poden contar cos dedos da man os casos nos que se abriron fosas por orde xudicial.

A pesar diso, os familiares das vítimas non desisten e as asociacións de memoria histórica seguen buscando pola súa conta e realizando escavacións coa axuda de miles de voluntarios.
Xa non é a batalla dos fillos. Agora son os «netos do franquismo», que non viviron a guerra e apenas teñen recordos da Transición, quen ven como a Xustiza lles dá as costas.

«Nós nacemos de costas», di o presidente da Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica (ARMH), Emilio Silva, que engade que «nin a Política nin a Xustiza asumiron a súa responsabilidade neste tema».

A vía administrativa

O «desamparo» xudicial provocou que as familias das vítimas recorran á vía administrativa, que foi -por exemplo- a que deu o visto e prace ao comezo das escavacións nas fosas de Alfacar en Granada onde poderían estar os restos do poeta Federico García Lorca.

Ata neste caso o proceso xudicial está paralizado, pendente de que o Tribunal Supremo decida se a competencia é dun Xulgado granadino ou de Garzón, e foi a Consellería andaluza de Xustiza a que autorizou a escavación.

A recuperación dos seus restos non servirá para aliviar a angustia dos familiares doutros moitos desaparecidos -143.353, segundo a Plataforma de Vítimas de Desaparicións Forzadas polo Franquismo-, que non contan con apoio suficiente para poder enterrar dignamente aos seus mortos.

«Doe a cantidade de medios que se están pondo na fosa de Lorca, cando a só uns pasos hai outra fosa na que non se fai nada», di Silva.

Unha xustiza cega

Do mesmo xeito que en Granada, en Málaga a vía administrativa permitiu a exhumación dos restos de 2.840 persoas con autorización do Concello e sen intervención xudicial.

Pero dos máis de 60 Xulgados en cuxas mans depositou Garzón a investigación, a maioría non responderon aínda e se o fixeron foi para dar «carpetazo» e arquivar a causa.

En Galicia, desde o 2003, abríronse 11 fosas, ningunha con intervención xudicial; en Asturias, a Fiscalía pediu a un xuíz de Laviana o arquivo da denuncia da asociación «Todos os homes de Asturias» pedindo outras exhumaciones.

En Castela e León calcúlase que se escavaron 18 fosas, das que só dúas contaron coa autorización xudicial.

A Emilio Silva só lle consta un caso no que as exhumaciones leváronse a cabo por iniciativa xudicial e é o das dúas fosas comúns de Santa María de Tera en Zamora.

A xuíz de Benavente Tania María Chico foi a primeira en atender o requirimento de Garzón e autorizar a apertura das fosas, nas que se descubriron os restos de sete persoas.

«As contestacións dos Xulgados son en grao sumo variadas», explica a Efe o presidente da Federación Estatal de Foros pola Memoria, José María Pedreño, que di que os xuíces «se inhiben, arquivan, declárano prescrito; están a darnos as costas e non queren saber nada do tema», asegura.

A reparación política

O Goberno defende os avances que supuxo a Lei de Memoria Histórica desde a súa aprobación o 10 de decembro de 2007.

Grazas a ela púxose en marcha unha oficina de atención ás vítimas da Guerra Civil, que recibiu 9.290 consultas desde 2008 ata setembro do 2009, segundo os datos facilitados a Efe polo Ministerio de Xustiza.

O Executivo recibiu tamén 831 solicitudes de declaración de reparación e recoñecemento persoal.

Das que se resolveron, só foron rexeitadas 17, mentres que se concederon 237, entre elas a do ex presidente da Generalitat de Cataluña Lluís Companys, fusilado en 1940 polo réxime franquista.

Ademais, séguese traballando na elaboración do mapa dos lugares de inhumación e a semana pasada incluíuse nos Orzamentos Xerais do Estado para o 2010 unha partida de dous millóns de euros para facilitar as exhumaciones de fosas e axilizar o traslado dos restos humanos se o piden os familiares.

A prevaricación das vítimas

Da intervención xudicial «precaria e practicamente nula» tamén se queixa Emilio Silva: «Case ninguén se puxo a traballar, a apertura da causa contra Garzón no Supremo asustou a máis dun xuíz».

Ese foi o «efecto perverso, buscado ou non», ao que Silva contrapón a imaxe de «esa xente de oitenta e pico anos, a súa angustia porque se lles vai a vida e non puideron enterrar ao seu pai e a súa nai».

O seu propio avó foi asasinado polas tropas falanxistas a madrugada do 16 de outubro de 1936 en Priaranza del Bierzo (León), xunto con outros trece homes, e foi tamén a primeira vítima desaparecida na Guerra Civil identificada mediante a análise do ADN.

Agora el, como outros moitos familiares, viu como «o único xuíz que fixo algo colectivo polas vítimas» foi procesado por iso.

«Está a tratarse ás vítimas como culpables. É o mesmo que dicir que os familiares dos desaparecidos estamos prevaricando», afirma.

Pedreño, pola súa banda, non deixa de sorprenderse de que a Xustiza española arquive as denuncias sobre os crimes franquistas mentres admite a trámite outras como a dos monxes budistas contra o Goberno chinés por crimes de lesa humanidade na década dos 50.

Fronte ás voces das vítimas, que hoxe se teñen que «autoconstruir a súa reparación», outros piden pasar páxina.A resposta deuna Amnistía Internacional no manifesto, subscrito por medio centenar de xuristas, que remitiu ao Goberno tras a inhibición de Garzón: «para pasar páxina, primeiro hai que leerlas".

http://www.lavozdegalicia.es/espana/2009/11/15/00031258291722746489286.htm?idioma=galego